صحن های حرم امام رضا

حرم رضوی مجموعه ای است از مسجدها و رواق ها، صحن ها و آرامگاه ها، مدرسه ها وکتابخانه ها و حتی موزه هاست که همگی گرداگرد ضریح مطهر امام رضا(ع) جمع شده اند و یک بهشت کوچک برای زائران را فراهم آورده اند. حرم بطور کل به فضایی مقدس گفته می شود که شامل یک بقعه و مرقد زیارتی است و بنایی حول آن مرقد که دارای گنبد، ضریح و شبستانی برای جای گرفتن زائران است. حرم امام رضا(ع) از مهم ترین و پربازدیدترین حرم های جهان و از مهم ترین پایگاه های مذهب شیعه در جهان است. با آسمان هفتم همراه باشید تا در زمان سفر به مشهد مقدس، راهنمای شما باشیم. 

پیشینه ساخت حرم مطهر

در منابع مختلفی مالکیت اولیه و تاریخچه زمین حرم ذکر شده است. در منبعی ذکر شده که بنای اصلی در دوره یکی از حاکمان خراسان ساخته شده و دیگران آن را توسعه داده اند. در منبعی دیگر ذکر شده که این ملک شخصی یکی از والیان و سرداران معروف خراسان و در واقع یک ارگ حکومتی بوده است. در نهایت در منبعی به طور کامل به مالک اصلی باغ و بنای باشکوه اشاره شده و ذکر شده که هارون را در این بنا به خاک سپرده اند. برای مطالعه دقیتر می توانید به ویکی پدیای فارسی مراجعه کنید. 

پس از دفن حضرت، منطقه رو به آبادانی رفت و سامانیان شروع به ساخت بناهایی در آن منطقه کردند. در دوره غزنویان قبه جدیدی بر مقبره ساخته شد و این ساخت بناها تا دوره صفویان ادامه داشت. در دوره افشاریان ایوان صن طلاکاری شد و دو دوره قاجاریان ضریح جدیدی ساخته شد. در دوران پهلوی، تلاش هایی برای بازسازی و ترمیم حرم انجام شده است.

نام گذاری شهر مشهد

قبل از دفن امام رضا، نام این این منطقه «قبه هارونی» بوده است. مامون برای پدرش گنبد وبارگاهی ساخته بود که بنای جدید بر روی آن بنا شده است. بعد از دفن حضرت، این منطقه به »مشهد علی الرضا» و بطور خلاصه به مشهد تبدیل شده است.

صحن های حرم مطهر

صحن ها بخش ورودی حرم می باشد که فضایی محصور و بدون سقف است. حرم امام رضا مجموعاً دارای 9 صحن می باشد.

صحن انقلاب

قدمت این صحن به حدود سال 857 هجری قمری یعنی حدود 500 سال پیش برمی گردد، قدیمی ترین و باشکوه ترین صحن حرم رضوی است. پنجره فولاد معروف در این صحن قرار در قسمت جنوبی گرفته است که از نزدیک ترین مکان ها به مقبره حضرت است و شیعیان معتقد به آن دخیل می بندند و داستان های زیادی از آن بر سر زبان هاست.
این صحن در دوران سلطان حسین بایقرا، آخرین پادشاه تیموری و به همت امیرعلی شیرنوایی، دانشمند برجسته دوران تیموریان ساخته شده است.
در صحن بزرگ انقلاب، چهار ایوان معروف با نام های ایوان عباسی در شمال صحن، ایوان طلای نادری در جنوب صحن، ایوان نقاره خانه در شرق و ایوان ساعت در غرب صحن قرار گرفته است. 
این صحن باشکوه به زیبایی و ظرافت معماری ایرانی بنا شده و حتی برای افرادی که به زیارت نمی روند، می تواند جاذبه ای زیبا از هنرمندی معماران باشد. سقاخانه ای زیبا معروف به نادری که به سقاخانه اسمال طلا هم شهرت دارد، در وسط این صحن قرار گرفته است. علاوه بر این، جایگاه نقاره خانه محبوب زائران در ایوان نقاره خانه این صحن است. 
در این صحن مقبره شیخ حر عاملی، آرامگاه شیخ حسنعلی اصفهان(ملقب به نخودکی) ومقبره شیخ مجتبی قزوینی جای گرفته است. 
توصیه می کنم که در زمانی که در مشهد مقدس حضور دارید، برای نوبت نماز مغرب وعشا در این صحن حضور داشته باشید و از جمعیت و شکوه ایوان طلا و جمعیت زیاد زائران، وجود خود را پر از شور و حال معنوی این مکان کنید.

صحن آزادی 

صحن آزادی که قدیمی تر ها به آن صحن نو می گفتند، در بخش شرقی حرم واقع شده است. اهمیت این صحن برای زائران این است که پایین پای حضرت است و بخشی از آداب زیارت مخصوص در این صحن به جا آورده می شود. این صحن در سال 1233 قمری و به دستور فتحعلی شاه قاجاری ساخته شده است و طلاکاری آن در سال 1282 قمری به دستور ناصرالدین شاه قاجار انجام شده است. 
همانند صحن انقلاب این صحن دارای چهار ایوان با نام ایوان طلا در غرب، ایوان باب الحکمه در شمال، ایوان ساعت در جنوب و ایوان باب السلام در شرق قرار گرفته است. 
ساعت بزرگ ایوان ساعت، اهدایی ست از مظفرالدین شاه قاجار که ابتدا در صحن انقلاب قرار گرفته بود و بعد به این ایوان منتقل شد.
حجره ها وغرفه های متعددی در این صح قرار گرفته که یکی از این حجره ها متعلق به مقبره شیخ جعفر مجتهدی ست. این صحن دری هم به رواق شیخ بهایی دارد.

صحن جمهوری اسلامی 

صحن جمهوری اسلامی در سال 1368 و پس از پیروزی انقلاب اسلامی در غرب حرم ساخته شده است.سقاخانه این صحناین از سیستم الکتریکی برای آبخوری استفاده کرده است و از اولین مکان های مجهر به این سیستم است.
ساعت آفتابی این صحن در تمام فصل ها، ساعت آفتابی را نشان می دهد.
همانند صحن های دیگر شامل چهار ایوان به نام ایوان طلا یا باب الولایه(ایوان شرقی)، باب العلم(ایوان شمالی)، باب الغدیر(ایوان غربی) و باب الشهاده (ایوان جنوبی) است.

صحن قدس

این صحن نیز مانند صحن جمهوری پس از انقلاب ساخته شده است و در جنوب حرم مطهر و بعد از مسجد تاریخی گوهرشاد قرار گرفته است. 
سقاخانه ای زیبا ومعروف که یادآور قبله اول مسلمانان بیت المقدس است، در این صحن قرار گرفته است. مقیاس این بنا حدود یک هشتم بنای قدس است. گنبد این سقاخانه از طلا بوده.
صحن قدس کوچکترین صحن در میان صحن های حرم رضوی است.

صحن هدایت

صحن هدایت به دلیل وجود مقبره پیر پالاندروز در آن معروف است. این صحن در شمال شرقی حرم قرار گرفته است و بنیاد پژوهش های اسلامی، مدرسه علمیه و سردر طبرسی از سمت شمال شرقی و بست شیخ طبرسی و مهمانسرای رضوی از سمت جنوب غربی و از سمت جنوب شرقی به مقبره پیر پالاندوز و سردر نواب صفوی راه دارد.

صحن جامع رضوی

بزرگترین و جدیدترین صحن میان صحن های حرم امام ضا که در جنوب حرم ساخته شده است. این صحن را همچنین می توان یکی از بزرگترین صحن های اماکن مقدس جهان به شمار می رود. 
ظرفیت این صحن حدود 70000 نمازگزار است که بسیار بیشتر از ظرفیت مسجد جامع هندوستان با ظریفیتی حدود 25000 نمازگزار است.
صحن جامع رضوی از باب الرضا(ع) و باب الجواد(ع) به خیابان های امام رضا و خسروی نو راه دارد. 
در اطراف صحن سه ایوان و سردر بزگ ساخته شده است که از ویژگی های متمایزکننده این صحن وجود دو گلدسته طلا کاری شده در ایوان هاست.

صحن کوثر

این صحن در قسمت شمال شرقی حرم واقع شده است که از همان سمت شمال شرقی به سردر نواب صفوی منتهی می شود. 
در ضلع غربی رواق جدید امام خمینی و صحن بزرگ آزادی قرار دارد. 
نمای صحن کوثر با سنگ، آجر و کاشی معرق است. 
برای ورود به این صحن باید از خیابان شهید نواب صفوی، صحن هدایت و سپس صحن جامع رضوی راه پیدا کنند.

صحن غدیر

این صحن قرینه صحن کوثر نسبت به صحن جامع رضوی است. که به سردر شیرازی، صحن جمهوری اسلامی، و از ضلع غربی به مجتوع تجاری خدماتی غدیر راه دارد.